W 2025 roku Fundacja Varia, we współpracy z Wydziałem Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, realizuje projekt badawczy mający na celu identyfikację i dokumentację trzech nieznanych dotychczas cmentarzysk kurhanowych zlokalizowanych w dorzeczu środkowej Wierzycy, w województwie pomorskim. Odkrycia zostały dokonane dzięki analizie danych lotniczego skanowania laserowego (LIDAR) i potwierdzone w trakcie wstępnych wizyt terenowych.

Badane stanowiska znajdują się w rejonie miejscowości Deka (AZP 18-41), Borszewo i Ciecholewy (AZP 18-43). Wszystkie zlokalizowane są na terenach leśnych i obecnie nie są ujęte w ewidencji ani rejestrze zabytków archeologicznych, mimo że ich forma terenowa (czworoboczne kurhany z widocznymi obstawami kamiennymi) sugeruje przynależność do typu Orzeszkowo, znanego z Pomorza Środkowego. Z uwagi na prowadzenie gospodarki leśnej, stanowiska te są szczególnie narażone na zniszczenie.

Główne cele projektu to: potwierdzenie funkcji i chronologii stanowisk, wyznaczenie ich zasięgu przestrzennego, opracowanie pełnej dokumentacji konserwatorskiej (KEZAL),wypracowanie strategii ich ochrony.

W ramach projektu zaplanowano badania nieinwazyjne (m.in. prospekcję magnetyczną), sondażowe wykopaliska archeologiczne, datowanie radiowęglowe (C14), a także opracowanie wyników w systemie GIS, które zostaną przekazane służbom konserwatorskim. Dodatkowo, planowane są działania informacyjne i popularyzatorskie, skierowane do lokalnych społeczności, w tym wykłady i prezentacje w mediach społecznościowych. Projekt realizowany jest przez interdyscyplinarny zespół złożony z archeologów, specjalistów GIS i ekspertów w zakresie archeologii nieinwazyjnej. Koordynatorem projektu jest dr Sławomir Wadyl z Wydziału Archeologii UW. Celem działań jest nie tylko rozpoznanie nieznanych dotąd stanowisk, ale również ochrona dziedzictwa kulturowego Pomorza, które mimo bogactwa form wciąż kryje wiele nierozpoznanych tajemnic. Dzięki wsparciu MKiDN możliwe jest wprowadzenie tych miejsc do ewidencji zabytków oraz rozpoczęcie procesu ich skutecznej ochrony.

 

Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego

Umowa o finansowanie zadania została podpisana 1 lipca 2025 r.
Wartość dofinansowania (całkowita wartość zadania): 42 500 zł