W roku 2020 „Varia” Fundacja Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego rozpoczęła prace nad wydaniem monografii jednego z najważniejszych stanowisk archeologicznych z obszaru ziem polski – wielokulturowej nekropoli z pierwszych wieków naszej ery, położonej w miejscowości Brudnice, pow. żuromiński, woj. mazowieckie. Realizacja tegoż zadania stała się możliwa dzięki dofinansowaniu projektu ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych.
Prace archeologiczne na wzmiankowanym stanowisku rozpoczęły się w roku 2003 i trwały do roku 2018. W ich wyniku przebadano obszar ponad 20 000 m2 i zadokumentowano ponad 1500 obiektów archeologicznych. Ich chronologia sięga od I do V wieku naszej ery. jest to jedno z nielicznych stanowisk archeologicznych przebadanych w całości. Przygotowywana monografia obejmie najstarszą, przewoską część nekropoli, która funkcjonowała do schyłku II wieku naszej ery. Fenomen stanowiska w Brudnicach polega z jednej strony na jego położeniu, z drugiej na bogactwie materiału archeologicznego. Samo stanowisko zlokalizowane jest w środku obszaru, który uważany był przez archeologów za obszar pustki osadniczej jaka miała w pierwszych wiekach naszej ery rozdzielać dwa wielkie starożytne ludy – Gotów i Wandalów. Tymczasem na stanowisku w Brudnicach zadokumentowano nie tylko dowody na obecność przedstawicieli obydwu kultur, ale również ich zapewne krótką koegzystencję. Materiał archeologiczny wskazuje silne nawiązanie kultury przeworskiej z obszarami nadłabskimi i jutlandzkich, zaś materiał wielbarski z rejonami nadczarnomorskimi. Przygotowywane opracowanie oprócz tradycyjnej części ilustracyjnej, katalogowej i analitycznej zawierać będzie szereg analiz specjalistycznych, w tym między innymi analizy kwasów tłuszczowych w naczyniach czy zawartości śladowych pierwiastków w kościach– strontu. Wyniki zawartości kwasów tłuszczowych powinny nam odpowiedzieć na pytanie dotyczące ówczesnej diety jak i zwyczajów pogrzebowych, zaś analizy pierwiastków śladowych wskazać kierunki migracji poszczególnych grup ludzkich. Całość uzupełni bogaty materiał fotograficzny.
Projekt „Brudnice stan. V. Nekropola ze środka pustki osadniczej” dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych”.
Monografia „Brudnice stanowisko V. Nekropola ze środka pustki osadniczej
Brudnice site V. A Przeworsk culture cemetery in the heart of a settlement void”.
Jest to dostępna w dwóch wersjach językowych monografia cmentarzyska położonego w sercu obszaru, który do niedawna uważany był przez archeologów za rejon pustki osadniczej. W świetle najnowszych badań, zakończonych zaledwie w 2019 roku okazuje się jednak, że rejon ten był zamieszkały zarówno przez przedstawicieli kultury przeworskiej, później wielbarskiej a następnie, po dłuższej przerwie także w okresie wędrówek ludów. Prezentowana monografia przedstawia pierwszą cześć cyklu opisującą najstarszy – przeworski horyzont. Jednak i on jest niezwykle ciekawy. Nie tylko z powodu wypełnienia naszej luki o osadnictwie sprzed dwóch tysięcy lat. W takcie badań zaobserwowano bowiem zupełnie nowy rodzaj obrządku pogrzebowego, który od nazwy stanowiska określony został pochówkiem typu Brudnice. Kolejnych ciekawych informacji o ówczesnych zwyczajach pogrzebowych dostarczają nam badania zawartości kwasów tłuszczowy i biomarkerów pobrane ze ścianek naczyń stanowiących wyposażenie grobowe. Z kolei wykonywane po raz pierwszy z obszaru Polski analizy zawartości strontu z kości ciałopalnych dostarczają nam nowych informacji o migracjach ówczesnych ludzi. Okazuje się bowiem, że choć archeologicznie ludność tą łączymy z szeroko rozumianą kulturą przeworską, to jednak tworzyli ją ludzie z różnych części Europy. Co niezwykle ważne spostrzeżenia te potwierdzają analizy zabytków metalowych, które powstawały w różnych zakładach metalurgicznych. Stawia to naszą wiedzę zarówno o północnym Mazowszu jak i całej kulturze przeworskiej w zupełnie nowym świetle.
