W związku z przypadającą w 2018 r. 100. rocznicą odzyskania przez Polskę niepodległości Fundacja Varia Wydziału Historycznego UW przygotowała dwa komplementarne wydarzenia kulturalne pod wspólnym tytułem „Powrót Orła”.
Pierwszym elementem projektu jest wystawa poświęcona roli Uniwersytetu Warszawskiego w budowaniu polskiej państwowości w latach 1915-1921. Ramami czasowymi wystawy jest wskrzeszenie polskojęzycznego Uniwersytetu w Warszawie w listopadzie 1915 r. oraz akt inwestytury z udziałem Marszałka Józefa Piłsudskiego, który miał miejsce na Uniwersytecie Warszawskim 2 maja 1921 r. Ważnym motywem na wystawie jest też przedstawienie udziału akademików z Warszawy w wojnie polsko-bolszewickiej. Do wątku niepodległościowego odnosi się tytuł wystawy – „Powrót orła”, nawiązujący do umieszczenia 7 października 1916 r. oryginalnego godła Uniwersytetu Warszawskiego na bramie przy Krakowskim Przedmieściu. Akt ten był niezwykle silnym impulsem dla oczekujących wolności studentów UW podczas I wojny światowej. Tytuł wystawy odwołuje się także do prezentowanej obecnie w Pałacu Tyszkiewiczów-Potockich wystawy stałej „Orzeł i pięć gwiazd Uniwersytetu”, poświęconej Królewskiemu Uniwersytetowi Warszawskiemu (1816-1831). Nowa wystawa jest też kontynuacją wystaw czasowych, które odbyły się na UW w latach 2015-2017: „Przez oświatę do wolności. Odrodzenie Uniwersytetu Warszawskiego”, „Józef Brudziński i ruch niepodległościowy na Uniwersytecie Warszawskim”, „36 pp Legii Akademickiej i tradycje niepodległościowe na Uniwersytecie Warszawskim”.
Na ekspozycji są prezentowane oryginalne zabytki (medale, obrazy, rzeźby, indeksy) ze zbiorów Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego.
Dodatkowo przed Pałacem Tyszkiewiczów-Potockich znajduje się wprowadzająca wystawa zewnętrzna pod tym samym tytułem, składająca się z 30 plansz z wielkoformatowymi fotografiami. Wystawie towarzyszy katalog dystrybuowany bezpłatnie. Wystawę można odwiedzić od 16.11 do 05.12.2018.
Drugim elementem projektu jest widowisko „Powrót Orła”. Stanowić ono będzie artystyczną syntezę historii Uniwersytetu Warszawskiego w okresie międzywojennym. Ukazywać będzie także historię Warszawy i warszawiaków przez pryzmat społeczności akademickiej, przewijających się przez Uniwersytet Warszawski postaci z historii i kultury narodowej.
Wykonawcami widowiska będą zespoły artystyczne Uniwersytetu Warszawskiego – studenci, doktoranci, pracownicy i absolwenci największej stołecznej uczelni: Chór Akademicki UW, Zespół Pieśni i Tańca UW „Warszawianka”, Teatr Hybrydy UW, Chór Kameralny UW Collegium Musicum, chóry wydziałów Matematyki, Fizyki, Biologii, Dziennikarstwa. Widowisko odbyło się w gmachu Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, co – przy zastosowaniu profesjonalnego oświetlenia scenicznego – pozwoliło na szerokie wykorzystanie wspaniałych możliwości architektury tego gmachu przy obecności ok. 1000 widzów. Widowisko było transmitowane on-line oraz po zarejestrowaniu i
zmontowaniu jest dostępne w serwisach społecznościowych uczelni.
Osią scenariusza była muzyka, taniec, poezja, piosenka i literatura. Uzupełnieniem były fragmenty filmowe i liczne fotografie z historii Warszawy i Uniwersytetu, często unikalne, pochodzące ze zbiorów Muzeum i Archiwum UW oraz Narodowego Archiwum Cyfrowego, a także ilustracyjne fragmenty muzyczne.
Celem jego realizacji było ukazanie poprzez pryzmat twórczości artystycznej: muzykę, taniec, poezję, literaturę i piosenkę, ważnych wydarzeń i osób, które współtworzyły rzeczywistość na etapach walki o niezależność jak i wzmacniania niepodległości. Koncepcja wykorzystuje dzieła między innymi takich twórców jak: Adam Mickiewicz, Ignacy Jan Paderewski, Leopold Staff, Julian Tuwim, Krzysztof Kamil Baczyński. Przykładowe utwory: „Nad wodą wielką i czystą, słowa A. Mickiewicz, muz. I.J. Paderewski (doktor honoris causa UW 1931), wyk. Chór Akademicki UW; „Chroń, Panie, wątłą duszy mojej zieleń”, słowa L. Staff (doktor honoris causa UW 1939), muz. H. Feicht, wyk. Chór Collegium Musicum UW; „Miłość ci wszystko wybaczy”, słowa Julian Tuwim (student UW), muzyka Henryk Wars, wyk. ZPiT UW Warszawianka; Folklor warszawski – układ taneczno-wokalny w wykonaniu ZPiT UW Warszawianka. Multimedialnym uzupełnieniem widowiska będą fragmenty filmów i liczne fotografie, często unikalne, pochodzące ze zbiorów Muzeum i Archiwum UW oraz Narodowego Archiwum Cyfrowego. Widowisko ukaże również wymiar, jaki zajmowało środowisko akademickie uczelni jako wiodący ośrodek naukowy i kulturalny regionu, w procesie odzyskiwania i umacniania przez Polskę niepodległości. Jest także okazją do przedstawienia wspólnej historii Uniwersytetu i Polski.
